Sovyetler Birligi dagildiktan sonra bagimsizliklarina kavusan Orta Asya'nin Türki Cumhuriyetleri'nin bayraklarini inceliyoruz...
Öncelikle ORTA ASYA NEDIR? NERESIDIR?
Orta Asya terimi oldukca sun'i ve zorlama bir cografi tanimlamadir. Alexender von Humboldt tarafindan ilk kez 1843 yilinda kullanilmistir.
Daha ziyade Türkistan cografyasinin Batisi olacak sekilde tanimlanan Orta Asya icin yapilan sinir belirlemeler de muammadir. Kaynaktan kaynaga cesitlilik gösteren bu sinirlar icin en son olarak UNESCO bir standart getirmeye calismistir.
Sovyet Rusya’nın dağılmasından önce UNESCO Orta Asya tanımı iklime ve yer şekillerine göre olduğunu belirtti. Buna göre Orta Asya, Moğolistan ve Çin’i (Tibet bölgesi de dâhil olmak üzere), İran’ın kuzeyini, Afganistan, Pakistan, Ortadoğu Rusya, güney Tayga, kuzey Hindistan (Jammu-Kaşmir yönetimleri) ve eski Sovyet Cumhuriyetleri’ni içermeliydi.
1. Orta Asya'nin neresi oldugunu belirleme cabamizdan sonra artik Kazakistan'in bayragi ile ise baslayabiliriz...
Kazak bayraginin karakteristik unsuru onun rengidir. Acik mavi renk sonsuz gökyüzünün sembolüdür. Kazak steplerini bir boydan bir boya kaplayan acik mavi gökyüzünü bayraklarina naksedilmesi Kazak ulusunun ve ülkesinin bölünmezligini sembolize ettigi asikar...
Altin sarisi renkteki Günes, yasami simgeler. Kazaklarin göcebe atalari yuzyillar boyu zaten gunesi bayrak olarak kullanmislardir. Günes isinlari da bugday taneleri seklindedir ve 32 adettir.
Sol taraftaki serite dikkatle bakin. KOSHKAR MUIZ adi verdikleri KOCUN BOYNUZUDUR o. Orta okul tarih dersine geri dönüyoruz. Hatirladiniz mi ALTIN ORDA Devletini? Onlarin bayraklarindan mirastir bu Koc boynuzu...
(Altin Orda Devleti bayragindaki Koc Boynuzu simgesi ayrica KIRIM TÜRKLERININ bayragina da intikal etmistir)
Kanatlarini alabildigince acmis STEP KARTALI bagimsizligin, özgürlügün ve gelecege dogru emin adimlarla ilerleyen Kazakistan'i simgeler...
2. Güneye dogru inmeye devam ediyoruz. Sirada KIRGIZISTAN var.
Kırmızı fonda, sarı bir güneşten oluşur. Kirgiz ulusal destani MANAS'A göre Güneşin 40 ışını, 40 Kırgız boyunu temsil eder.
Güneşin içindeki yolların kesişimi, geleneksel Kırgız çadırının (TÜNDÜK-түндүк) üstten görünümünü temsil eder.
Kırmızı zemin ise barışı ve dürüstlüğü temsil etmektedir.
3. Peki ya ÖZBEKISTAN ??
Bayrakta birinci sırada bulunan mavi renk hayatın temel kaynaklarından biri olan göğün ve suyun sembolüdür.
Arma bilgisi dilinde mavi renk iyilik, temizlik, namusluluk, doğruluk, şan ve sadakati ifade ediyor. Şunu da belirtmek gerekiyor ki, Timur Emirliği'nin bayrağı da mavi renkteydi.
Özbekistan bayrağında ikinci sırada yer alan beyaz renk güneş ışığının çağırışımmı veriyor. Ayrıca, ahlaki temizliği sembolize ediyor. Ülkenin dünyanin en büyük PAMUK ihracatcisi olmasinin da payi var tabii ki...
Üçüncü sırada yer alan yeşil renk, tabiatın yenilenmesinin simgesidir. Bir çok milletlerde gençlik, umut ve şenliği sembolize etmiştir. Bayraktaki renkler arasındaki kırmızı çizgiler yeryüzünde yaşayan her türlü canlının damarlarında akan tükenmez hayat enerjisi kan'm sembolüdür. Ayrıca kırmızı renk yaratıcılık rengi olarak da ifade edilir.
Özbekistan bayrağının sol üst köşesinde hilal, Özbek halkının tarihinin, geleneklerle bağlı olduğunun ve aynı zamanda Özbekistan'ın yeni kazanmış olduğu bağımsızlığının ifadesidir.
Yine bayraktaki yıldızlar her toplumda olduğu gibi ilahi bir anlam içermektedir. Yıldızların on iki adet olmasının nedeni ise Özbek tarihiyle ilgili olmasının yanında eski güneş takvimindeki ayları ifade eder.
Genel olarak ifade edecek olursak, Özbekistan bayrağındaki renk armonisi, hilal, on iki yıldız, Özbek Halkı'nın asırlardır devam eden geleneklerini, kültürünü, barışa ve mutluluğa verdiği önemi belirtiyor.
Özbekistan bayrağının sembolik anlamı için pek çok teori ileri sürülmüştür.
Bunlardan bir tanesine göre, 12 yıldız Özbek vilayetlerini; mavi zemin Türklüğü, beyaz zemin adaleti, yeşil zemin ise konukseverliği temsil etmektedir. İki ince kırmızı çizgi ise "güçlü olmak"ı anlatmaktadır. Yarım ay ise, "yenilenme"yi anlatmaktadır.
4. Son olarak TÜRKMENISTAN bayragi...
Türkmenistan Bayrağı,yeşil zemin üzerine,sol tarafında bulunan dikey yerleşimli 2 zeytin dalı üzerinde bulunan 5 tane Türkmen halısından oluşur. Ayrıca yine sol tarafta şeridin yanına yerleşimli beyaz renkli hilal ve 5 tane yıldızdan oluşur.
Türkmenistan'da halı dokuma sanatı 1000 yılı aşkın süreden beri ileri gelmektedir. 5 tane halı motifi Guls olarak adlandırılan Türkmen Boylarını (Tekke, Yomut,Ersari, Covdur, Saruk) ve ülkenin geleneklerini ifade eden ulusal sembollerden biridir.
1990'ların ortalarında Türkmenistan, daimi tarafsızlık politikasını sembolize eden Birleşmiş Milletlerde de olduğu gibi bir çift zeytin dalını,Türkmenistan bayrağına ekledi.
Yeşil taban İslam'ı temsil eder ve hilal parlak bir gelecek ve umut simgesidir.
Beş yıldız; beş bölgeyi veya Türkmenistan yanı sıra insanın beş duyularını; işitme, görme, koku, tat ve dokunma sembolize etmektedir.
5. SON OLARAK
Osmanlı zamanları ve kurtuluş savasında söylenen, şehitlerimizin kanlarının üzerine gökyüzündeki ay ve yıldız vurunca böyle oldu anlatımların yanında söyle de bir kaç konu var;
Orta Asya’daki ve İslam’dan önceki Türklerin dini olan Şamanizm deki en büyük tanrı gök tanrı idi ve bunun yansımaları olarak da ay yıldız ve güneş kabul ediliyordu. bu üç öğe ile ilgili olarak Türk tarihi,mitolojileri ve resmi olmayan tarihlerinde bazı olaylara da rastlanmaktadır... oğuz hanin ilk doğan üç çocuğa bu isimleri verdiği, Osman bey’in rüyasında hilal seklinde ay gördüğü, bunu önemli ve bir işaret kabul edip Osman oğullarının bu hilal’i kullanmasına karar kıldığı vs..
Ayrıca 10.yüzyıl civarlarında Türklerin İslamiyet’e gecesi sonrasında da , hilal’in İslam dinince çok kabul görmüş bir simge olması da etkili olmuştur..
Güneş sembolünün ise bazı Osmanlı dönemlerinde sancak ve bayrak içerisinde kullanılmış olduğunu da hatırlamakta fayda var..
Kırmızı’nın ise, tarihi boyunca savaşan Türklerin şehitlerinin kanından alındığını düşünülür.
Su andaki bir çok Türk devletinin, kırmızıyı belki olmasa da ay ve yıldızı kullandığı malumdur..
Son iki cümleyi tamamlayan bir iddia belki de, Türkler ana yönleri belirlemek için renkleri kullanırlarmış;
kuzey=siyah, güney=beyaz, doğu=gök mavisi, bati=kırmızı seklinde..
Belki de en batıdaki Türk uygarlığı biz olduğumuz için zemin kırmızı olmuştur. kim bilir..
.jpg)
